THẮP SÁNG TƯƠNG LAI

Sau gần một tháng gia đình tôi được sum họp trong cảnh yên vui và đầm ấm, con tôi lại đi xa để tiếp tục công việc còn đang dang dở. Trong những ngày qua, mỗi khi chìm đắm trong tĩnh lặng, tôi hay hồi tưởng đến quãng thời gian con tôi còn nhỏ dại.

Căn gác cũ kĩ trong mái nhà xưa đã trở thành quá khứ, khoảng không gian bé nhỏ ấy là nơi lưu dấu bao kỉ niệm êm đềm của cha con tôi giờ đây thuộc về miền kí ức. Dấu tích xưa còn lại là cây đàn organ điện tử và một kệ sách khoảng hơn hai trăm cuốn của con tôi thuở nhỏ - hiện đang nằm trong căn phòng mới của con tôi. Chiều nay nhìn giá sách, tôi bồi hồi nhớ lại hình ảnh đứa bé ngày xưa thường say mê và cặm cụi trên từng trang sách nhỏ. Lướt qua từng dãy sách mà một thời tôi đã cùng đọc với con trai, bỗng nhiên ánh mắt tôi dừng lại nơi cuốn Tâm Hồn Cao Thượng. Tay mân mê và nhẹ nhàng lật từng trang sách, tôi bắt gặp lại bài Học Đường. Học Đường là một bài viết có ý nghĩa nhất trong Tâm Hồn Cao Thượng mà tôi bắt buộc con tôi phải học thuộc lòng và chép đi chép lại nhiều lần để rèn luyện nét chữ. Cuốn vở học trò mà con tôi đã chép cẩn thận những bài học giá trị với nét chữ khá đẹp lúc còn đang học lớp ba đã bị thất lạc từ lâu. Khi con tôi đi học xa, tôi đã tìm đi tìm lại nhiều lần nhưng nó vẫn không lộ diện. Là người hay lưu giữ những kỉ vật của con và mang lòng hoài cổ nên đến giờ tôi vẫn còn hối tiếc.

Hỡi các bậc cha mẹ trẻ! Hãy lưu giữ cẩn thận những kỉ vật thuở ấu thời của những đứa con. Khi trẻ thơ trưởng thành, gia sản này sẽ làm phong nhiêu tâm hồn của chúng. Trước những giông gió phũ phàng của cuộc đời, cõi lòng chúng sẽ lắng dịu, tình yêu thương sẽ đâm chồi nảy lộc và cuối cùng chúng sẽ vượt qua được cơn thử thách.

HỌC ĐƯỜNG 

Enricô con ơi! Việc học đối với con hình như khó nhọc, mẹ con nói phải đấy. Cha chưa bao giờ trông thấy con đi học với cái dáng quả quyết và nét mặt hớn hở như cha mong muốn! Con thử tưởng tượng nếu con ngồi không ở nhà thì ngày giờ của con sẽ trống trải biết là dường nào! Cha chắc chỉ trong vòng một tuần lễ là con lại muốn trở lại nhà trường. Con ơi! Hiện thời, không một đứa trẻ nào là không đi học. Con hãy nghĩ đến những người thợ làm lụng cặm cụi cả ngày, tối đến còn phải cắp sách đi học, những cô thiếu nữ suốt tuần lễ bị giam giữ trong xưởng, chủ nhật đến cũng rủ nhau đi học, những binh lính hết giờ luyện tập cũng đem ra học, viết. Cho đến những trẻ mù, trẻ câm, chúng cũng đều học cả.

Mỗi buổi sáng, lúc con ra trường, con hãy nghĩ cùng giờ ấy, trong thành phố ta có tới ba vạn đứa trẻ cũng như con đi “chầu’’ lớp học trong ba tiếng đồng hồ để được mở mang trí tuệ. Con lại nghĩ: Xấp xỉ giờ này, con trẻ trong các nước trên hoàn cầu đều đi học cả. Con hãy tưởng tượng những trẻ lếch thếch trên những đường hẻm nhà quê, rảo bước trong các phố phường huyên náo, dưới bầu trời oi ả hay trong cơn mưa tuyết lạnh lùng, chúng đi thuyền ở những xứ lắm sông ngòi, cưỡi ngựa qua những cánh đồng mông quạnh, hoặc ngồi “xe trượt’’ trên những bãi băng giá lạnh. Chúng xuống lũng, lên đồi, chúng xuyên rừng lội suối, chúng vượt qua những ngọn đồi hẻo lánh hoang vu. Ăn mặc hàng nghìn lối khác nhau, nói bằng trăm thứ tiếng khác nhau, chúng đi một mình hay lũ năm lũ ba, sách cắp trong tay hay cặp đeo dưới nách.

Từ ngôi trường cùng tột lấp trong ánh tuyết nước Nga cho tới nóc trường hẻo lánh lẩn trong khóm gồi xứ Ả Rập, có tới hàng triệu triệu đứa trẻ cùng học một điều bằng những thể thức khác nhau.

Con lại tưởng tượng cái tổ kiến học sinh ấy gồm có hàng trăm dân tộc khác nhau và cái trường hoạt động ấy, con có cái hân hạnh dự phần rồi con tự nhủ: Ví phỏng một mai sự hoạt động ấy ngừng hẳn thì nhân loại sẽ trở lại đời mọi rợ, sẽ sa vào cõi tối tăm, sự hoạt động ấy là sự tiến bộ, là mối hy vọng, là ánh sáng vinh quang của thế giới vậy.

Cố lên! Tên lính nhỏ trong đạo quân lớn lao kia! Cố lên! Con ơi! Lấy sách vở làm khí giới, lấy lớp học làm quân đội, lấy thế giới làm bãi chiến trường, coi sự ngu dốt là cừu địch và lấy sự văn minh của nhân loại làm cuộc khải hoàn, con phải phấn đấu luôn luôn và chớ hề làm tên lính hèn nhát.

Tâm Hồn Cao Thượng - Edmond De Amicis (Hà Mai Anh dịch)