TẠ ƠN NGƯỜI

Giữa năm 1998, một người quen cho tôi mượn tập sách mỏng photocopy có tựa đề Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo của Phạm Công Thiện. Tôi đọc xong liền đem trả ngay và nói với họ rằng, đây là một cuốn sách giả mạo, cuốn sách này do người khác viết ra và đề tên Phạm Công Thiện. Vì sao tôi lại khẳng định như vậy? Năm ba mươi hai tuổi, tôi “bắt gặp” Phạm Công Thiện. Đối với tôi, ông có một sức hút đầy ma lực; từ chỗ yêu mến và say mê, tôi tìm đọc gần hết các tác phẩm của ông được xuất bản trước năm 1975. Do ăn nằm với ông khá lâu nên tôi quá quen thuộc văn phong và tính cách của ông. Nhận thấy trong Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo không thể hiện rõ cá tính của ông nên tôi không suy nghĩ mà phán liền như thế. Đây chính là một sự sai lầm chủ quan.

Vì quá tin vào sự hiểu biết của mình nên tôi mới mắc bệnh chủ quan. Tại sao tôi quá tin vào sự hiểu biết của mình? Số là như thế này. Do trở ngại về chuyện xe cộ trong một chuyến đi ra miền Trung vào năm 1997, thầy Tuệ Sỹ có ghé lại chùa Hòa An, Tam Kỳ để nghỉ lại một đêm. Được tin ấy, người bạn vong niên của tôi - người trước đây từng là tì kheo, về sau hoàn tục - đến nhà tôi và hỏi rằng tôi có muốn gặp thầy Tuệ Sỹ không. Trong thời gian ấy, thầy Tuệ Sỹ vẫn còn là người mà nhà nước không có thiện cảm. Tuy rất ngại chuyện rắc rối với chính quyền sau khi gặp thầy, nhưng do nhu cầu giải tỏa những thắc mắc về học thuật nên tôi đánh liều đến chùa để gặp thầy. Trước năm 1975, thầy Tuệ Sỹ từng giảng dạy tại Viện Đại Học Vạn Hạnh, Sài Gòn (Viện ĐH Vạn Hạnh là nơi tập trung những giáo sư lỗi lạc về Phật học, về Khoa học Xã hội và Nhân văn của miền Nam), thầy từng làm Thư ký tòa soạn Tạp chí Tư Tưởng - cơ quan luận thuyết của Viện ĐH Vạn Hạnh. Vì thế, thầy hiểu rất rõ nền học thuật tại đây.

Qua vài câu xã giao, tôi đi thẳng vào hai vấn đề mà tôi không biết hỏi ai. Câu hỏi thứ nhất: Thưa thầy! Theo con, cuốn sách Trước Sự Nô Lệ Của Con Người tuy là đứng tên Hòa Thượng Thích Minh Châu nhưng do ông Phạm Công Thiện viết. Bởi vì cách hành văn và kiến thức trong cuốn sách hoàn toàn là của ông Phạm Công Thiện (đã được Phạm Công Thiện tỉa bớt sự góc cạnh và cách phát biểu hùng hồn). Không biết nhận định của con có đúng như vậy không? Thầy Tuệ Sỹ đã chấp nhận là tôi nói đúng, cuốn sách đó là do Phạm Công Thiện viết ra. Câu hỏi thứ hai: Thưa thầy! Sau khi Phạm Công Thiện sang Pháp, tạp chí Tư Tưởng không còn được như xưa, bài vở có chiều đi xuống, không hiểu vì nguyên nhân gì mà có chuyện như vậy? Thầy Tuệ Sỹ trả lời rằng, sau khi ông Phạm Công Thiện sang Pháp thầy thay thế ông ấy làm chủ bút tạp chí Tư Tưởng, kiến thức của thầy không bằng kiến thức của ông Phạm Công Thiện nên tạp chí Tư Tưởng không còn khởi sắc như xưa. Sau khi nghe thầy trả lời câu hỏi thứ hai, tôi thấy mình hơi thiếu tế nhị và xin lỗi thầy vì không biết là thầy phụ trách tạp chí Tư Tưởng trong gia đoạn đó nên mới đặt câu hỏi. Thầy bảo là không sao đâu! Đức độ của người tu hành thật có khác, thầy Tuệ Sỹ là một thiên tài của Phật giáo Việt Nam, được người người ngợi ca - kể cả thi sĩ Bùi Giáng - vậy mà thầy vô cùng khiêm tốn, nhận điều dở về mình và nhường điều hay cho người khác.

Câu chuyện kể trên là sự thực hoàn toàn, trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay không ai dám bịa đặt một câu chuyện động trời như thế. Một kẻ vô danh tiểu tốt như tôi không đủ sức hạ giá trị học thuật của những bậc chân tu như thầy Minh Châu (Viện trưởng Viện Đại học trước năm 1975 và Viện trưởng Viện Nghiên Cứu Phật Học sau năm 1975) và thầy Tuệ Sỹ. Hai vị là người tu hành nên chuyên về nội điển (Phật học), vì thế không thể bao quát hết phần ngoại điển (thế học) như ông Phạm Công Thiện là lẽ dĩ nhiên. Cuốn sách Trước Sự Nô Lệ Của Con Người là Bản Thệ của Viện ĐH Vạn Hạnh nên dù do bất kì người nào chấp bút, thầy viện trưởng đã đứng tên vẫn là điều đúng đắn.

Mục đích của câu chuyện này cho biết, tôi là thế hệ trưởng thành sau năm 1975 nhưng đã hiểu Phạm Công Thiện đến từng chân tơ kẽ tóc. Cũng do suy nghĩ như vậy nên tôi đã mắc phải sai lầm trong việc cho rằng cuốn sách Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo không phải là của Phạm Công Thiện. Thực ra, qua sách vở, tôi mới chỉ biết về Phạm Công Thiện thời còn ở Việt Nam và thời còn làm Khoa trưởng Văn Khoa và Khoa Học Nhân Văn của Viện ĐH Vạn Hạnh. Tôi chưa biết hành trình tư tưởng của ông sau khi sang Pháp, chưa hiểu rõ về một Phạm Công Thiện khác. Vài năm sau đó, khi đọc được cuốn Những Bước Chân Nhẹ Nhàng Trở Về Sự Im Lặng của ông, tôi mới hiểu rõ là bắt đầu vào năm 1983, ông đã hoàn toàn chuyển hóa tâm thức. Đây chính là bước khởi đầu cho chặng đường cuối cùng trong cuộc hành trình phiêu lưu vào những dòng tư tưởng của ông. Sự chuyển hóa của Phạm Công Thiện manh nha từ Những Bước Chân Nhẹ Nhàng Trở Về Sự Im Lặng, càng về sau thì càng triệt để hơn. Những lời lẽ trong những cuốn sách được ông xuất bản nối tiếp Những Bước Chân Nhẹ Nhàng Trở Về Sự Im Lặng thật nhẹ nhàng và khiêm tốn, nó không phải là thứ ngôn từ đầy kiêu ngạo như trước đây.

Sau khi thi sĩ Bùi Giáng qua đời, giới văn nghệ và tu sĩ Phật giáo đã viết bài về ông, những bài viết chọn lọc được đưa vào tập Tưởng Niệm Thi Sĩ Bùi Giáng. Tập sách mỏng này được in thủ công và lưu hành nội bộ. Qua bài viết của Thích Nhuận Châu, tôi mới biết năm 1998, Phạm Công Thiện đã cho xuất bản tại Mỹ hai tập sách mỏng có tựa đề là Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo và Làm Thế Nào Để Trở Thành Một Bồ Tát Sáng Rực Khắp Bốn Phương. Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo là cuốn sách mà cách đây mấy tháng, tôi đã cả gan phủ nhận là không phải của Phạm Công Thiện.

Sau gần hai năm lao tâm khổ tứ tìm kiếm, đầu năm 2000, Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo và Làm Thế Nào Để Trở Thành Một Bồ Tát Sáng Rực Khắp Bốn Phương được in thủ công (in bằng bản lụa) mới đến tay tôi. Từ đó đến nay, thỉnh thoảng tôi vẫn mở cuốn Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo ra để đọc; còn cuốn Làm Thế Nào Để Trở Thành Một Bồ Tát Sáng Rực Khắp Bốn Phương thì tôi không dám đụng đến - sau khi đã đọc qua vài lần. Làm Thế Nào Để Trở Thành Một Bồ Tát Sáng Rực Khắp Bốn Phương được dành cho những vị muốn theo hạnh nguyện của những bậc Bồ tát, phàm phu tục tử như tôi thì đành “kính nhi viễn chi” thôi. Tinh Túy Trong Sáng Của Đạo Lý Phật Giáo là cuốn sách chỉ 114 trang nhưng đáng kinh ngạc, bởi nó có thể làm thay đổi vận mệnh của một con người. Quyển sách này và quyển sách Những Bước Chân Nhẹ Nhàng Trở Về Sự Im Lặng đã xô đẩy tôi vào thế giới thần bí, mênh mông của Phật giáo Mật tông Tây Tạng. Nhờ đó mà tôi hiểu rõ về cái chết, về thế giới bên kia cửa tử và sự tái sinh để tôi có thể đối diện với cái chết một cách bình thản và không sợ hãi. Chết, sau khi chết và tái sinh cũng là một lĩnh vực đã và đang thu hút sự quan tâm của nhiều giáo sư tâm lí học tại Đại học Virginia, Hoa Kỳ.

Thời gian gần đây, khi đã sưu tập gần như đầy đủ kinh điển của Phật giáo, tôi bắt đầu đọc lại kinh Phật một cách căn bản và có hệ thống hơn xưa. Trong lúc đọc kinh Phật, thỉnh thoảng, tôi tham khảo ý kiến cũng như kinh nghiệm của những học giả và hành giả có uy tín. Tối nay, khi đọc lại đoạn sau trong chương Những Điều Kiện Cần Thiết Khi Đọc Tụng Kinh Phật trong Cuốn Làm Thế Nào Để Trở Thành Một Bồ Tát Sáng Rực Khắp Bốn Phương, tôi vui sướng đến điên người.

“Ngôn ngữ của chư Phật và chư Bồ Tát là ngôn ngữ tự xóa mất trong từng chữ và từng tiếng để bất ngờ khai mở một thế giới vô tận và mới lạ, và chỉ khi nào cái bản ngã hạn hẹp của mình bị nghiền nát thành tro bụi thì may ra lúc ấy mới bừng sáng lên tất cả chân thực nghĩa vô lượng của Như Lai.

Mình phải đọc tụng kinh Phật với tất cả tinh thần khẩn trương của một kẻ bị xử tử hình đang quì cúi lạy trong xà lim tối đen, đang lắng nghe sự im lặng trườn mình qua nỗi chết sắp đến...

Mình cũng có thể đọc tụng kinh Phật như người đã bị tước đoạt mất hết tất cả trong đời sống, và bỗng nhiên bất thần lại được tìm thấy một kho tàng trân bảo vô lượng trước mắt mình; niềm vui sướng vô tận, cơn khoái lạc tràn trề tràn ngập cả thể xác lẫn tinh thần mà trọn cả đời người chưa bao giờ có được cảm thức phi thường như vậy.”

Những dòng chữ trên đã khiến tôi nghĩ ngợi, dù có vẻ điên rồ nhưng mình phải theo con đường này cho đến hơi thở cuối cùng, dẫu nghèo khó và cô đơn có thể rình rập.

Sau khi Phạm Công Thiện qua đời vào năm 2011, đã có quá nhiều người viết bài ca ngợi và xưng tụng ông. Ở đây tôi không làm chuyện trùng lặp này, tôi chỉ muốn nói rằng, nhờ ông nên tôi hiểu về Triết học Tây Phương, về Thiền Tông, về Mật Tông Tây Tạng và gần đây nhất là Tịnh Độ Tông - một pháp môn Niệm Phật mà trước đây tôi từng coi thường. Tôi luôn luôn xem ông là bậc thầy, là bậc thiện tri thức, là người đã mở đôi mắt mù lòa, đã gột đi từng lớp vô minh và ngu dốt của tôi. Với ông, tôi là kẻ thọ ơn! Bài viết này được viết ra để tạ ơn ông - một trong những người đã dẫn dắt tôi vào thế giới mênh mông bất tận của Phật Đạo.

Tam Kỳ, 12 giờ đêm ngày 23/05/2015